Het is de enige, echte Nederlandse biertraditie en zoals alle andere Nederlandse tradities is ook deze zorgvuldig in het buitenland bij elkaar gestolen. Bockbier: het heeft bij ons een nadrukkelijke binding met de herfst, maar is van oorsprong een lentebier. Daarbij zijn veel buitenlandse bockbieren, vooral de Duitse, het hele jaar door verkrijgbaar. Wij schreven het lang zonder ‘c’ (bokbier), maar de geitenbok die menig etiket siert heeft niets met de naam te maken. De meeste Nederlandse bockbieren zijn donker, enigszins plakkerig van de moutsuikers, met een licht bittertje – een buitenlandse bock kan elke kleur en smaak hebben. Tijd om eens naar bockbier als internationaal fenomeen te kijken.

Oorsprong

Zoals veel goede verhalen is ook bij bockbier de werkelijke oorsprong in nevelen gehuld. De meest geaccepteerde verklaring plaatst de oorsprong in het Duitse Einbeck, waar de lokale bevolking gezamenlijk een brouwerij uitbaatte. Men zocht een oplossing voor het probleem dat men ’s zomers niet brouwen kon (het was te warm voor de wilde gisten om hun werk goed te doen) maar wel snakte naar een fijne pot bier. De oplossing vond men door het reguliere bier met meer alcohol te brouwen – dit natuurlijke conserveringsmiddel hield het bier, gebrouwen in maart of april, gedurende de hele zomer goed drinkbaar. Een Beierse hertog liet het zich goed smaken en ‘kocht’ een Einbecker brouwmeester. Zijn bier werd in het lokale dialect als ‘Ainpöckisch’ uitgesproken – hier ligt de etymologische basis van ‘Ein Bockbier’ opgesloten.

Vandaag de dag kennen veel Duitse brouwerijen nog steeds een ‘bock bier’ als zwaardere variant van hun reguliere bier. Neem Weihenstephaner Vitus: een tarwebock en stevigere variant van hun normale Hefeweizen.

Doppelbock en Eisbock

Daarnaast kennen veel Duitse brouwers een Doppelbock. Het Einbecker May Urbock is een moderne replica van het originele, donkere bockbier. De broeders van het Paulaner klooster in München brouwden als eersten een hierop gebaseerd sterker bier: Paulaner Doppelbock. Maar wanneer, dat weten we niet. Wel is dit eenzelfde vondst als de gerstewijn die hun Belgische broeders brouwden voor de Vastenperiode: ze mochten niet eten, maar het suikerrijke bier fungeerde als ‘vloeibaar brood’. Goede voorbeelden zijn Weihenstephaner Korbinian, Brand Dubbelbock en Apfelstrudel Doppelbock (Brouwerij Het Uiltje).

Maar het kan nog zwaarder: neem bijvoorbeeld Schneider Aventinus Eisbock. Deze klassieker wordt eerst als Doppelbock (Aventinus Weizenbock) gebrouwen, waarna men het bevriest. Door steeds wat ijs te verwijderen wordt de hoeveelheid water verminderd terwijl de alcohol aanwezig blijft. Het uiteindelijke alcoholgehalte beloopt maar liefst 12 procent – het maakt dit tot een explosieve smaakbom. De Nederlandse brouwerij SNAB wint overigens al jaren prijzen met hun afgeleide IJsbok: inderdaad een bock van grote schoonheid.

Belgische Bocken

Belgische brouwers, die eerder een traditie hebben met zware bieren die speciaal gebrouwen worden voor Pasen of Kerst, hebben zich pas sinds enkele jaren geleden op ‘ons’ bockbier gestort. La Chouffe was waarschijnlijk de eerste: Chouffe Bock is nu een klassieker, terwijl Barbar Bok (Brasserie Lefebvre), Maneblusser Bok (Het Anker) en Brugse Bok (De Halve Maan) van meer recente datum zijn.  Al deze bieren zijn speciaal voor de Nederlandse markt ontwikkeld: je treft ze zelden in hun eigen land aan.

Moeilijk viel het de Belgische brouwers niet. Aangezien het Nederlandse bockbier aan weinig regels hoeft te voldoen (het hoeft alleen meer dan 15,5 graden Plato te hebben) kunnen ze, grappenderwijs, op hun meeste bieren wel ‘bock’ zetten. Maar net als bij tripel (ook zo’n slecht beschreven stijl) herken je een bockbier meteen als je het aan de mond zet. Mocht Duvel ooit zijn bier als ‘bockbier’ willen aanprijzen dan mag dat – maar niemand zal het geloven!

Wil je meer lezen?

De bockbier traditie toegelicht